Dette er ein redaksjonell kommentar.
Den polske mekanikaren Lukasz Krupski påstår å ha «varsla» om sjølvkøyrande bilar og meinte dei ikkje var trygge, og at han fekk internasjonal pris for yringsfridom – i realiteten ein tullepris utdelt av tre aktivistar; blant anna ein britisk politikar.
Det var Nrk-journalist Knut Are Tornås som skreiv saka i byrjinga av desember i fjor, på eit tidspunkt grådige fagforeiningar forsøkjer presse Tesla til å inngå tariffavtale – noko Tornås linkar til i artikkelen som «les også». Kvifor kan ikkje fagforeiningane be om lågare skatt for medlemmane i staden for høgare lønn?
Frå helt til plageånd
Historia til Krupski starta som bilmekanikar ved Tesla i Drammen der jobben var å klargjere nye bilar til norske forbrukarar. På ei messe i Lillestrøm for mange år sidan tok ein bil fyr fordi den var tilkopla ein nødladar, som Krupski heltemodig kopla frå – og vart utropt den gang som dagens helt. Men så snudde det.
Krupski plaga leiinga i Tesla med uønska e-poster, han kopierte med seg 100 GB med datafiler, samt nekta å levere tilbake ein PC som tilhøyrde arbeidsgjevar. Tingretten skriv i ein kjennelse at informasjonen er tilegna ulovleg – noko Nrk-journalist Tornås har «gløymt» å ta med, truleg fordi det ville diskreditert eiga sak meir enn forsøket på å diskreditere Tesla.
Tornås skriv vidare at Krupski «opplevde å gå frå å vere den store helten, til å bli oppfatta ein ein intern trussel», dette fordi hans overordna bad han slutte sende e-postar til Elon Musk, generaldirektør i Tesla.
Leiinga i Tesla Drammen har imidlertid styringsrett i arbeidsmiljølova og kan pålegge Krupski å slutte sende e-post i hytt og pine.
Nrk-journalist Tornås viser vidare til at Krupski «hadde tilgang til enorme mengder data om selskapet», og at dette handla om «kontraktsmessige forhold til sensitive persondata».
Tornås burde stilt Krupski spørsmål om han har lest arbeidsavtalen sin.
I nesten alle bedrifter i Noreg har ansatte tilgang på mykje informasjon, også Tornås vil kunne finne sensitive opplysningar i Nrk – opplysningar han skal halde hemmeleg med teieplikt. Det kan dreie seg om alt frå tips til klager på Nrk, og til interne forhold. Men dette er berre mellom Tornås og Nrk, som det sjølvsagt skulle vore mellom Krupski og Tesla.
Som eksempler trekkjer Krupski fram kundeklager på «fantombremsing» og «intendert akselerasjon».
Men dette kan like gjerne vere kundar som ikkje har lest korleis autopilot-funksjonen fungerer: det kan vere køyring på smal veg med krappe svingar, møtande trafikk som krysser midtlinje og andre årsaker.
Det er aldri slik at Tesla fantombremser og akselererer heilt av seg sjølv.
Dette bør Tornås opplyse om som følgjer av god presseskikk. Tornås sin utelatelse av informasjon bidreg til å skape usikkerheit om Tesla på feilaktig grunnlag.
I tillegg sendte Krupski 100 GB data han hadde kopiert frå Tesla til utanlandske nettaviser.
I følgje norsk arbeidsmiljølov er dette neppe lovlig framgangsmåte sjølv ved «varsling» om det aller verst tenkelege, om han skulle pårope seg det. Det er heller ikkje lov å kopiere alt mulig – som sensitive kundeopplysningar. Dokumenter frå varslingssaker skal vere ganske spissa og relevante.
I ein kjennelse frå Buskerud Tingrett 25. mai 2023 går det fram av slutninga at politiet gjennomfører bevissikring av alt datautstyr Krupski disponerer; PCer, harddisker, nettbrett, mobiltelefonar, minnepinnar osv., samt e-postadresser og papirer. Dette gjelder alle dokumenter som er merkt med Tesla.
Det bevissikra materialet skulle gjerast tilgjenge for ein uavhengig sakkyndig for undersøkelse og skriftleg rapport til tingretten, som avgjer kva bevis Tesla får.
I tillegg var bevissikringa gjort utan at Krupski var varsla på førehand.
I følgje kjennelsen var det advokat Vidar Riksfjord i Arntzen de Besche som representerte Tesla.
Rettens vurdering var at «det er sannsynleggjort at han [Krupski, red. anm.] har tilegna seg store mengder informasjon ulovleg, og at han har utelete å levere tilbake ein PC som tilhøyrde Tesla».
Nrk avsluttar med å villede om autopilot
I slutten av saka hevdar Nrk-journalist Knut Are Tornås at fleire politifolk i USA har gått til sak mot bilfabrikanten fordi ein Tesla X på autopilot køyrde inn i fleire parkerte utrykningskøyretøy, og at amerikanske styresmakter «etterforskar» framleis slike samanstøyt. Og med et punktum.
Tornås har bevisst utelete at desse kollisjonane skuldast utelukkande fyllekøyring.
Det har ingenting med autopilot å gjere – men fyllekøyring. Ein kan ikkje drikke tre-fire bokser øl og setje seg i bilen stupfull og køyre på autopilot. Det blir like dumt som å truge dekkprodusenter med søksmål fordi ein har køyrt av vegen, eller saksøke Pepsi fordi ein har sølt Pepsi Max på t-skjorta når ein har parkinsons.
Fy faen, det er hardt å vere journalist Tornås! Men du slepp i alle fall å jobbe.
